Wsparcie położnej po przyjęciu porodu martwego dziecka- materiały z Konferencji Laktacyjnej w Gdyni

#polozna #materialynaukowe #edukacja #smierc #porodmartwegodziecka #wsparcie #personelmedyczny #psychologia #aspektypsychologiczne #stratadziecka #wypiszeszpitala #poronienie #materialykonferencja

Aspekty psychologiczne związane ze stratą dziecka:

W badaniach z lat 2003-2008 wykazano iż najczęściej wymienianymi psychiatrycznymi

następstwami na przykład utraty ciąży na skutek poronienia są:

depresja (22-55%) – przy czym największe ryzyko jej rozwinięcia przypada na pierwsze

12 tygodni od poronienia

lęki i ataki paniki (22-41%)

(Boyce P, Condon J, Ellwood D. Pregnancy loss: a major life event affecting emotional

health and well-being. Med J Aust. 2002, 176, 250-251.

Jelovsek F. Pregnancy loss Psychological Reactions, Accurate Answers. Physican advice

for your health concerns from Woman’s Diagnostic Cyber.

www.wdxcyber.com/nmood07.htm

Czarnecka M. Psychological aspects miscarriage. Archives of Perinatal Medicine. 2005,11)

PTSD 40%(wg badań Izabeli Barton-Smoczyńskiej)

Rola personelu medycznego

Rolą personelu medycznego jest wdrożenie właściwego postępowania

diagnostyczno-leczniczego oraz udzielenie kobiecie wsparcia na najwcześniejszym

etapie żałoby.

Oprócz powikłań medycznych śmierć dziecka pozostawia również trwałe ślady w

psychice osieroconych rodziców.

Istotną rolę odgrywa właściwe dobieranie słów i zindywidualizowanie podejście do

pacjentki po stracie dziecka w oparciu o jej potrzeby i stan emocjonalny.

Traktowanie pacjentki i jej zmarłego dziecka z szacunkiem, wyrażenie chęci

rozmowy, zapewnienie jej kontaktu z psychologiem oraz umożliwienie kontaktu ze

zmarłym dzieckiem zapewniają kobiecie poczucie bezpieczeństwa, a także

zmniejszają lęk i pomaga poradzić sobie z poczucie żalu po stracie dziecka.

Pomagający- co musicie wiedzieć?

Zdawać sobie sprawę, iż nie da się wspierać bez ponoszenia osobistych kosztów

emocjonalnych- czyli przed udzielaniem wsparcia zadbajcie o siebie i swoje potrzeby (głód, pragnienie, skorzystanie z toalety, ciepłe ubranie itp.)

Reakcje pacjentów, ich stan emocjonalny mogą przybierać skrajne, niezrozumiałe

formy- pomaganie im wymaga naszej czujności i wysoce empatycznej postawy.

Do wsparcia pacjentki muszą zaangażować się wszyscy pracownicy szpitala.

Pacjentom po stracie i ich rodzinom musimy poświęcić większą ilość czasu: szok, liczne

mechanizmy obronne, kryzysowy charakter sytuacji- potęgują trudności w

komunikacji i odpowiednie wsparcie pacjentki

Nasza rola- wsparcie i towarzyszenie

Zwróćcie uwagę na: pojawianie się chęci „ochronienia” np. poprzez pocieszanie „jeszcze będziecie mieć dzieci”, minimalizowanie straty ''gdyby dziecko przeżyło pewnie byłoby bardzo chore i miało trudne życie”, niemożność znoszenia emocji pacjentki „niech już pani nie płacze”.

Rola aktywnego słuchania:

Istota przekazu niewerbalnego- gesty, ton, mimika

Autentyczność, zaangażowanie

Intencje

Pacjenci wyczują powierzchowność kontaktu

Jeśli z powodu braku czasu nie możesz poświęcić pacjentce czasu

lepiej powiedzieć np..:

„Widzę, że jest Pani ciężko, nie mogę poświęcić Pani tyle czasu ile bym

chciała ale może jest coś co mogę dla pani zrobić? Może chciałaby

Pani porozmawiać z psychologiem? Kimś bliskim?”

Odzwierciedlaj, klaryfikuj, parafrazuj i umiejętnie zadawaj pytania.

Z jakimi emocjami przychodzą pacjentki?

Poczucie winy

„Mam takie myśli, że mogłam się bardziej cieszyć kiedy zaszłam w ciążę”

„To przeze mnie dziecko nie żyje”

„Nie dbałam o siebie wystarczająca dobrze w czasie ciąży i przeze mnie moje dziecko

umarło”

„Za późno zgłosiłam się do ginekologa/ na badania”

„Choruje na serce i mimo że wszyscy odradzali mi ciąże zdecydowałam się spróbować,

to moja wina, że dziecko nie żyje”

Lęk

„ Będę leżeć w szpitalu kilka dni do porodu co mam ze sobą zrobić? Nie chce tu być”

„Nikomu nie mówiłam, że straciłam dziecko, jak mam im to powiedzieć?”

„ Boje się, że zwariowałam”

Żal i bezradność

związane z brakiem możliwości bycia rodzicem, doświadczeniem straty, poczucie braku

wpływu, niemożność ochronienia dziecka

Strata odbiera sprawczość

„Wszystko dzieje się poza mną, nic nie mogę”

Niskie poczucie własnej wartości

związane jest z poczuciem wstydu oraz winy za utratę ciąży, ale wiąże się też z obawą

przed oceną społeczną w kategorii niepełnowartościowej kobiety lub niezdolności do bycia

matką, a także zwątpieniem we własną kobiecość i zdolności macierzyńskie.

„Jaką jestem kobietą skoro nie potrafię ochronić swojego dziecka?”

Brak poczucia sprawstwa, kontroli –

kobieta konfrontuje się z własnym ograniczeniem, nie ma wpływu na to co dzieje się z nią i

jej ciałem po stracie dziecka.

„Mam pokarm, nie mogę tego znieść.”

Poczucie krzywdy, niesprawiedliwości –

to naturalne uczucia, które towarzyszą nam w momencie gdy dotyka nas bolesne,

nieodwracalne wydarzenie. Aby radzić sobie z jego ogromem, część związanych z nim

emocji kobieta musi skierować na „niesprawiedliwy świat”, Boga, bądź inne źródło jej

nieszczęścia. W przeciwny razie cały gniew, agresję i złość mogłaby skierować przeciwko

sobie.

„To wina mojego lekarza, czułam, ze coś jest nie tak a on mnie nie słuchał"

Warto podkreślić, iż przeżycia te są naturalną konsekwencją doświadczonej traumy, a ich ekspresja i przepracowanie warunkuje prawidłowe zakończenie procesu żałoby i powrót do harmonijnego funkcjonowania. Brak dodatkowej opieki w tych obszarach może skutkować

zwiększonym ryzykiem depresji, zaburzeń lękowych, zespołu stresu pourazowego – PTSD.

PRAKTYCZNE PORADY:

Parafraza

To powtórzenie własnymi słowami tego, co ktoś powiedział np.:

Pacjentka: „Mam takie myśli, że mogłam się bardziej cieszyć kiedy zaszłam w ciążę”

Położna: „Mówi Pani , że zastanawia się nad tym czy gdyby cieszyła się Pani z

ciąży to miałoby to wpływ na dziecko?”

- w trakcie rozmowy można poddać rozważaniu testowanie rzeczywistości

przez pacjentkę (Czy to jest realne aby myśli miały wpływ?)

„To przeze mnie dziecko nie żyje”

- „Czy obwinia się Pani o śmierć

dziecka?”

- nie bójmy się nazywać uczuć pacjentek

Choruje na serce i mimo że rodzina odradzała mi ciąże zdecydowałam się

spróbować”

- „Jeśli Panią dobrze rozumiem, to powiedziała Pani, że

decyzja o zajściu w ciąże była trudna, nie miała Pani wsparcia bliskich

osób”

„Będę leżeć w szpitalu kilka dni do porodu co mam ze sobą zrobić? Nie chce tu

być”

-„Słysze, że trudno Pani znieść pobyt w szpitalu. Pewnie wolałaby być Pani już

w domu?”

„Nikomu nie mówiłam, że straciłam dziecko, jak mam im to powiedzieć?”

-„Czy zastanawia się Pani jak na Pani stratę zareagują bliscy?”

„ Boje się, że zwariowałam”

„ Czy mówi Pani o tym, że martwi się Pani, że przeżycia których Pani

doświadcza mogą być nienormalne?”

Warto zapewnić pacjentów, iż ich przeżycia są normalne- nienormalna jest

sytuacja

Parafraza otwiera- dalsza rozmowa

Odzwierciedlanie

Przedstawienie pacjentowi tego co wnosi.

Odzwierciedlanie słów i zachowań.

„Będę leżeć w szpitalu kilka dni do porodu co mam ze sobą zrobić? Nie

chce tu być”(pacjentka nerwowo porusza się między łóżkami)

-„ Widzę, że porusza się Pani niespokojnie, mówi też Pani jak

ciężko Pani leżeć w szpitalu” („Domyślam się, że oczekiwanie na

poród może być dla Pani trudne...”)

Klaryfikacja

Prośba o rozwinięcie lub wyjaśnienie jakiejś myśli gdy treść jest niezrozumiała. Próba skoncentrowaniu się na jednym wątku gdy jest ich dużo

„Jaką jestem kobietą skoro nie potrafię ochronić swojego dziecka? Czemu musiałam je stracić? To wina mojego lekarza, czułam, ze coś jest nie tak a on mnie nie słuchał, gdy mówiłam mu, że się martwię, że czuję, że coś jest nie tak… W dodatku mam dużo pokarmu...nie mogę tego znieść.”

-„Mówi Pani o wielu ważnych sprawach. O tym, że czuje Pani, że nie mogła ochronić

swojego dziecka oraz, że to wpływa na to jak Pani postrzega siebie jako kobietę. Mówi Pani

także o tym, że ma Pani poczucie, iż lekarz Pani nie słuchał, co może budzić poczucie

krzywdy. Wskazuje też Pani na fakt, iż trudno Pani znieść iż utrzymuje się u Pani laktacja. O

czym najpierw chciałaby Pan porozmawiać, co sprawia Pani największa trudność?”

Poród martwego dziecka

Pacjentka z wcześniejszą diagnozą w ciąży ( np..wada latealna) vs. Pacjentka z

nagłą diagnozą (np..nagły zanik tętna dziecka)

Ta druga może potrzebować więcej czasu i wsparcia aby dotrzeć do swoich potrzeb związanych z tym co może być pomocne w czasie porodu- szok, niedowierzanie, utrata poczucia kontroli- utrudniają komunikację z pacjentką.

Gdy jest czas na rozmowę i wsparcie pacjentki położna może rozmawiać o

przeżyciach pacjentki i wskazywać co może być pomocne aby poradzić sobie

z porodem – poczucie kontroli, wpływu, czas na wsparcie pacjentki będącej

w szoku, zaprzeczeniu.

Z mojego doświadczenia wynika, iż pacjentka której udzielono wcześniej

wsparcia, psychoedukacji, z doświadczeniem opieki dobrego zespołu np. w

Hospicjum Perinatalnym lepiej radzi sobie podczas porodu czy hospitalizacji

(na sposób radzenia sobie z trudnymi doświadczeniami mają wpływ również

inne czynniki np.. osobowość).

W oddziale szpitalnym nie powinna ona znajdować się w sali z innymi kobietami ciężarnymi bądź położnicami z dziećmi.

Zawsze warto pytać o potrzeby pacjentki- niektóre pacjentki chcą być same a inne nie.

Przed porodem udzielić informacji nt. porodu - zwiększenie poczucia

kontroli, zmniejszanie lęku

Jeszcze przed urodzeniem dziecka położna powinna ustalić z matką, jak ma wyglądać jej pierwsze spotkanie z dzieckiem. Kobieta powinna świadomie zdecydować, czy zechce dostać je tuż po porodzie, czy nieco później, a być może będzie to dla niej zbyt trudne i w ogóle się na to nie zdecyduje

– warto powiedzieć pacjentce, że może w każdej chwili zmienić swoją decyzję, warto dać czas na podjęcie decyzji.

Wybór rodziców należy uszanować i postąpić według ich woli – jeśli nie wyrażą chęci zobaczenia dziecka, nie należy ich do tego zmuszać, gdyż może to wpłynąć niekorzystnie na ich psychikę.

Indywidualne podejście- decyzja pacjentki

Wyniki badań nie potwierdzają jednoznacznie pozytywnego wpływu możliwości spotkania matki ze zmarłym dzieckiem po porodzie.

Zespół naukowców ze Szwecji [Forrest] udowodnił, iż kobiety, które mogły spędzić z

dzieckiem tyle czasu ile tego potrzebowały miały mniejsze predyspozycje do depresji

niż te, które tego czasu nie otrzymały wystarczająco dużo.

Inne badania: badanie przeprowadzane na kobietach z Wielkiej Brytanii [Hughes,

Turton, Hopper, Evans] pokazuje, że najmniej objawów depresji wykazują kobiety,

które po porodzie nie miały kontaktu ze zmarłym dzieckiem, a najwięcej - te, które nie

tylko je widziały, ale również dotykały.

Każdą kobietę należy traktować indywidualnie i poprzez umiejętność obserwacji oraz

szczerej rozmowy dostosowywać się do jej potrzeb i oczekiwań w tym smutnym i

traumatycznym dla niej czasie.

Zapytać o chęć zachowania pamiątki po dziecku- w wielu szpitalach istnieje taka

możliwość.

Informowanie o przebiegu połogu. Rozmowa nt. laktacji, która również będzie

oddziaływać na jej psychikę.

Na czym polega mechanizm zdrowienia?

Polega na umiejętności radzenia sobie z traumatycznymi wydarzeniami w codziennym życiu oraz stopniowym zanikaniu objawów depresji.

Szacuje się, iż proces ten może trwać około roku do dwóch lat (jest to bardzo

indywidualna kwestia).

Powinno się mieć ten czas na uwadze w momencie, gdy pacjentka zada pytanie o

ewentualną możliwość zajścia w kolejną ciążę.

W tej sytuacji warto powiedzieć, że ciało zazwyczaj szybciej dochodzi do

zdrowia niż psychika, oraz, że warto być pod opieką psychologa/psychoterapeuty. Wsparcie terapeutyczne będzie wsparciem w procesie żałoby, może też zapobiec wystąpieniu „syndromu ocaleńca”

Jeśli pacjentka sama nie pyta o możliwość zajścia w kolejną ciąże nie powinno się

pacjentkę pocieszać słowami : „Jeszcze urodzi Pani dziecko”

Na to pytanie należy odpowiedzieć zgodnie z wiedzą medyczną i wsłuchać się w

obawy pacjentki- martwi się ona o swoje dalsze życie/ ważna jest intencja naszej

wypowiedzi- czy mamy zasoby tj. empatia i czas aby porozmawiać z pacjentką o jej

obawach

„Czy zastanawia się Pani jak ta strata wpłynie na Pani przyszłą możliwość

zajścia w ciążę/posiadania dzieci?”

Przy wypisie pacjentki ze szpitala

Kobiety opuszczające szpital powinny otrzymać informację w formie pisemnej o tym, co będzie działo się z jej ciałem, jakie uczucia będą towarzyszyły oraz gdzie mogą szukać pomocy zarówno medycznej jak i dotyczącej sfery psychicznej

(Heszen J, Sęk H. Psychologia Zdrowia,. PWN, 2007.)

Skuteczność takiego przekazu rośnie, gdy w widocznym miejscu zostaje umieszczone imię i nazwisko danej pacjentki

( Engelhard I, van den Hout M, Arntz A. Posttraumatic stress disorder after pregnancy loss. Gen

Hosp Psychiatry. 2001, 23, 62-66.)

W razie pytań zapraszam do kontaktu.

Natalia Kowalska

psycholog.kowalska@wp.pl

Tel. 663-681-140

Facebook: Gabinet Pomocy Psychologicznej i Psychoterapii Natalia K.

Kowalska